Leishmania Hastalığı
(Şark Çibanı)
Leishmania hastalığı, halk arasında Şark Çıbanı olarak da bilinen, Leishmania adı verilen parazitlerin neden olduğu ve genellikle kum sineği (tatarcık) ısırıklarıyla insanlara bulaşan bir enfeksiyon hastalığıdır. Bu hastalık tropikal ve subtropikal iklimlerde, özellikle de hijyen koşullarının yetersiz olduğu bölgelerde daha sık görülür.
Leishmania Hastalığı Tipleri
Leishmania hastalığı, parazitin türüne ve vücutta etkilediği bölgeye göre üç ana tipte görülebilir:
- Kutanöz Leishmania (Cilt Leishmaniasisi): En yaygın görülen tiptir. Kum sineği ısırığının olduğu yerde ciltte yaralar veya ülserler oluşmasına neden olur. Bu yaralar genellikle ağrısızdır ancak enfeksiyon kaparlarsa ağrılı hale gelebilirler. Zamanla iyileşebilirler ancak kalıcı izler bırakabilirler. Farklı alt tipleri (kuru tip, ıslak tip, kronik tip) bulunur.
- Mukozal Leishmania: Cilt leishmaniasisine yol açan bazı parazit türlerinin, zamanla burun, ağız ve boğaz gibi mukoza zarlarına yayılmasıyla ortaya çıkar. Burun tıkanıklığı, burun kanaması ve ağızda yaralar gibi belirtilere yol açabilir. Tedavi edilmezse ciddi şekil bozukluklarına neden olabilir.
- Visseral Leishmania (İç Organ Leishmaniasisi / Kala-azar): En ciddi ve tedavi edilmezse ölümcül olabilen tiptir. Parazitler karaciğer, dalak ve kemik iliği gibi iç organları etkiler. Belirtileri arasında uzun süreli ateş, kilo kaybı, halsizlik, dalak ve karaciğer büyümesi, kan değerlerinde düşüş (anemi, lökopeni, trombositopeni) yer alır.
Bulaşma Yolları
Leishmania hastalığı başlıca aşağıdaki yollarla bulaşır:
- Kum Sineği (Tatarcık) Isırığı: En yaygın bulaşma yoludur. Enfekte kum sinekleri, paraziti taşıyan insan veya hayvanlardan kan emerek paraziti alır ve sağlıklı bir kişiyi ısırdıklarında bulaştırırlar. Kum sinekleri genellikle akşam ve şafak vakti daha aktiftir.
- Nadir Bulaşma Yolları: Nadiren de olsa kontamine iğne kullanımı (iğne paylaşımı), kan nakli veya enfekte hamile kadından bebeğine plasenta yoluyla bulaşma görülebilir.
Belirtileri
Belirtiler, hastalığın tipine göre değişmekle birlikte genel olarak şunları içerebilir:
- Cilt Leishmaniasisi:
- Kum sineği ısırığının olduğu bölgede başlayan küçük, kırmızı bir kabarıklık veya nodül.
- Bu kabarıklığın zamanla büyüyerek ortası çökük, kenarları kabarık, krater benzeri bir yara (ülser) haline gelmesi.
- Yaraların üzerinde kabuklanma veya akıntı.
- Genellikle ağrısız olsalar da, enfeksiyon kaparlarsa ağrılı hale gelebilirler.
- Yaranın çevresindeki lenf bezlerinde şişlik.
- Mukozal Leishmania:
- Burun tıkanıklığı, burun akıntısı, burun kanaması.
- Ağız, burun ve boğazda yaralar.
- Visseral Leishmania:
- Uzun süreli ve düzensiz seyreden ateş.
- İştah kaybı ve belirgin kilo kaybı.
- Halsizlik ve yorgunluk.
- Karın şişliği (dalak ve karaciğer büyümesi nedeniyle).
- Ciltte koyu renkli lekeler.
- Kan testlerinde anemi (kansızlık), lökopeni (beyaz kan hücresi düşüklüğü) ve trombositopeni (trombosit düşüklüğü).
Teşhis ve Tedavi
- Teşhis: Genellikle cilt lezyonlarının incelenmesi ve bazen de doku örneğinden parazitlerin mikroskop altında görülmesiyle konur. Visseral leishmania için kan testleri de faydalı olabilir.
- Tedavi: Hastalığın tipine, parazit türüne ve hastanın genel sağlık durumuna göre değişir. Tedavide antiparaziter ilaçlar kullanılır. Cilt lezyonları için doğrudan yaraya uygulanan ilaçlar, ısı veya soğuk tedavisi, lazer tedavisi uygulanabilirken, daha ciddi vakalarda veya mukozal/visseral tiplerde ağızdan alınan veya damardan uygulanan ilaçlar (örneğin lipozomal amfoterisin B, miltefosin, pentavalent antimon bileşikleri, paromomisin) kullanılır. Bazı durumlarda cerrahi müdahale de gerekebilir. Tedavi edilmeyen visseral leishmania vakaları ölümcül olabilir.
Zorlu bir hastalıktır ve yeniden nüksetmesi olasıdır.
Leishmania tedavisi için köpeklerde milteforan kullanılıyor ancak ülkemizde yok İngiltere'de gelen bir bilgi ile Türkiye'de bulunan marbofloxazine içeren antibiotiğinde tedavide etkili olduğu belirtiliyor.
Veterineriniz size en doğru ve güncel bilgiyi verecektir.
Korunma Yolları
- Özellikle kum sineklerinin aktif olduğu saatlerde (akşam ve şafak vakti) dışarı çıkmaktan kaçınmak.
- Açıkta kalan cilt bölgelerine sinek kovucular uygulamak.
- Sineklerin içeri girmesini engellemek için pencerelerde sineklik kullanmak veya cibinlik altında uyumak.
- Riskli bölgelerde seyahat ederken önleyici tedbirler almak.
Leishmania hastalığı belirtileri gösteriyorsanız, doğru teşhis ve tedavi için mutlaka bir sağlık uzmanına başvurmanız önemlidir.
İletişim
tahmazsezer@gmail.com
Yorumlar